DE SAINT-MARCELLIN, JEAN-VICTOR FONTANES

(Parijs, 11.05.1791 – Parijs, 03.02.1819)

Franse schrijver van enkele komedies, vaudevilles en tekstschrijver van een opera. Hij is bekend omdat hij de kant van Louis XVIII koos en op eigen initiatief van Parijs naar Gent reisde vanaf 4 mei 1815. Zijn indrukken van de stad Gent zijn te vinden in Relation d’un voyage de Paris à Gand en 1815 (postuum, 1823).

Jean-Victor de Saint-Marcellin maakte kennis met de wapens tijdens de Russische campagne van 1812; hij kreeg 3 sabelhouwen op het hoofd bij de slag bij Borodino. Hij vroeg er het Kruis van Eer voor aan Napoleon (“non pour me récompenser, mais pour consoler ma famille”) en had toch het geluk Frankrijk terug te zien, terwijl de gigantische blessure lang op zijn gezicht zichtbaar bleef.
Napoleon Bonaparte ontsnapte uit zijn verbanning op het eiland Elba op 26 februari 1815 en keerde terug naar Frankrijk. De Saint-Marcellin behield de witte royalistische kokarde (in tegenstelling tot de revolutionaire tricolore) en besloot na een gewonnen duel tegen een imperialist om de gevluchte Franse koning Luis XVIII achterna te reizen naar Gent. Nog in twijfel tussen koning en keizer, laveerde hij langs de Franse troepen: “Bent u deserteur? Neen, de deserteurs zijn bij Napoleon”.

Jean-Victor de Saint-Marcellin keerde later, na de slag bij Waterloo, via Londen terug naar Frankrijk. Hij leidde na de Restauratie van het koninkrijk in 1816 het Franse garnizoen in Orléans. Na een verwonding bij een nieuw ereduel verhuisde hij opnieuw naar Parijs, waar hij drie jaar lang theater, komedies en vaudevilles schreef, wachtend op een nieuw militair commando. Zijn komische opera Léonore et Félix; ou C'est la même (1822) ging postuum nog in première in het Théâtre royal de l'Opéra-Comique in Parijs op 27 november 1821, op muziek van François Benoist (1794-1878).
Want één van zijn artikels in Le Conservateur had een zekere Mr. F** beledigd, wat opnieuw op een duel uitliep, waarbij De Saint-Marcellin dodelijk gewond werd. Hij stierf later bij zijn familie, zonder een klacht te uiten of zijn tegenstander te vernoemen, waarover hij objectief getuigde dat het een goed schutter was.

Jean-Victor Fontanes de Saint-Marcellin en Gent

Jean-Victor Fontanes de Saint-Marcellin verbleef tijdens de zogenaamde ‘Honderd Dagen’ een kleine maand in Gent. Na zijn aankomst op 10 mei 1815, werd hij door François-René de Chateaubriand (1768-1848) [zie aldaar] aanbevolen als ‘aide de camp’.
In Gent begon hij te schrijven aan Wallace ou le ménestrel écossais: opéra-comique en 3 actes (1817, zie bibliografie). Hij zag Gent vooral als een gelukkige keuze tussen koning en keizer, een trouw aan een afgelegde eed tegenover een vervallen eed.
Dit komt ook tot uiting in het postuum door Alfred F[ayot] uitgegeven boek Relation d’un voyage de Paris à Gand en 1815 (1823), dat Jean-Victors vlotte tekst over deze reis bevat: bijvoorbeeld zijn gedenkwaardige ontmoeting op de Kouter met generaal Jean Dieudonné (1771-1840) [eerst kolonel bij de Franse revolutionaire troepen, later geëerd door de Franse koning omdat hij weigerde zich bij de teruggekeerde Napoleon Bonaparte aan te sluiten].

Bij de eveneens opgenomen gedichten van Jean-Victor voegde De Chateaubriand, ook al gekend van zijn verblijf in Gent tijdens die Honderd Dagen, postuum de opmerking toe: “De Letteren en het leger hebben in M. de Saint Marcellin één van hun grootste beloftes verloren. Men bemerkt in de eerste pogingen, ontsnapt aan zijn pen, zijn goede smaak in zijn opgewektheid, gebaseerd op redelijkheid en nobele gedachten. Als hij van eer spreekt, merkt men dat hij die voelt, maar als hij lacht, dat hij veracht. Zijn lot zou gelukkiger geweest zijn in een ander tijdperk dan dat van vandaag.”
Waarna uitgever Fayot De Saint-Marcellin erg raak typeerde: “het bloed kookte in zijn aders, zijn hart speelde op bij het belonen van verraad en het bestraffen van trouw, en hij spreidde dezelfde vlotheid tentoon om zijn emoties te tonen als om zijn sabel te trekken.”

[Herbert de Vleeschouwer]

Over Jean-Victor Fontanes de Saint-Marcellin

• Jean-Victor Fontanes de Saint-Marcellin: Relation d’un voyage de Paris à Gand en 1815, notice et poésies (1823, éd. Alfred Fayot), nog verkrijgbaar via Fnac.
• Jean-Victor Fontanes de Saint-Marcellin: Wallace ou Le Menestrel Ecossais (Wallace of de Schotse minnestreel: opera in 3 bedrijven; partituur in collectie Conservatorium Gent: DS2665)
• Voor meer werken van Jean-Victor de Saint-Marcellin, zie in de BnF (Bibliothèque nationale de France): data.bnf.fr/see_all_activities/13763076
  En in Bru Zane: Digital resources for French Romantic music:
  www.bruzanemediabase.com/en/exploration/artists/saint-marcellin