WANDT, HEINRICH

(Stuttgart, 13.05.1890 - Schöneberg, 22.03.1965)

Duits antimilitaristisch, sociaal-democratisch journalist en schrijver die tijdens de Eerste Wereldoorlog, vanaf de zomer 1914 tot 22 oktober 1918, in Gent gelegerd was als secretaris van een Etappen-dokter. In die hoedanigheid werkte hij eerst in het Justitiepaleis en later in een huis in de Veldstraat (nr. 94). Hij was ingekwartierd in de Mageleinestraat, in een bakkerij van de familie Van V. Over dit verblijf schreef hij een boek, Etappe Gent : Streiflichter zum Zusammenbruch (1921). De (niet gedateerde) tweedelige Nederlandse vertaling daarvan werd gepubliceerd onder de titel Etappenleven te Gent : kantteekeningen bij de Duitsche ineenstorting. Deel I verscheen eind 1921, deel II vermoedelijk eind 1921 of begin 1922. Uitgever daarvan was Hippoliet Janssens, socialistische uitgever van volksboeken, gevestigd in Ledeberg (toen in de Hoveniersstraat nr. 21). Janssens publiceerde ook een tweedelige Franse editie: Vie d’étape à Gand : en marge de l’effondrement allemand.
De auteur vertelt in zijn boek journalistisch-anekdotisch over het dagelijkse leven van de Gentenaars tijdens de bezetting, over de pers, over de censuur, over de stedelijke en de militaire administratie, over het sociale, het commerciële en het culturele leven in de stad maar evenzeer over het (vaak liederlijk) gedrag, de excessen van de bezetter, vooral van de Duitse officieren die met naam en toenaam worden genoemd. In het tweede deel geeft de auteur een korte autobiografie, beschrijft hij het ontstaan van Etappe Gent en zet hij zijn aanklacht voort.

In Duitsland werd de auteur wegens dit boek (en de nadien aangevoerde bewijzen van wat hij geschreven had) jarenlang vervolgd wegens smaad en landverraad. Hij werd veroordeeld, in hechtenis genomen en weer vrijgelaten. In het begin van de jaren ’20 vluchtte hij naar Gent en bleef er acht maanden.
Het succes van Etappe Gent was groot: met een herwerkte Duitse uitgave onder de titel Etappe Gent (deel I, 1926) werden in het totaal 250.000 exemplaren bereikt; deel 2 (1928) kreeg de titel Erotik und Spionage in der Etappe Gent. Verder verschenen deze werken in afleveringen in verschillende kranten.
Het eerste deel van een later tweedelig werk, Der Gefangene von Potsdam (1928), bevat veel gegevens over de naoorlogse toestand van Gent na de bevrijding. In dat werk beweert Wandt dat hij Gentse voorouders had: een van zijn voorvaders zou de Gentse 16de-eeuwse wever Johan Jacob Hendrik Wante geweest zijn. De familie zou later haar naam hebben veranderd.
Over Etappe Gent en het wedervaren van zijn auteur hield Christian de Backer een voordracht tijdens het Internationaal Colloquium “Gent en de literatuur” dat van 13 tot 17 oktober 1978 doorging aan de Gentse universiteit.

[Frans Heymans]

Over Heinrich Wandt:

• Christian de Backer: Heinrich Wandt, in: Nationaal biografisch woordenboek, dl. 10 (1983), p. 704