VAN HULTHEM, KAREL

(Charles) (Gent, 17.04.1764 - Gent, 17.12.1832)

Karel Van Hulthem, Gents bibliofiel, werd geboren in een Gentse magistratenfamilie en liep school in het Augustijnencollege in Gent. Hij volgde tekenles bij Pierre Norbert van Reyssschoot, en studeerde filosofie en recht in Leuven en Reims.
Het waren politiek woelige tijden en Van Hulthem paste zich als een kameleon aan bij elk regerend regime. Hij kan best als een opportunist getypeerd worden, die positie en ambten aanwendde om ideeën die hem lief waren, te verwezenlijken. Maar, hij had vaste waarden: kunst, boeken, planten.
Privé verzamelde hij boeken, drukken, medailles. Vanuit zijn bestuurlijke functies zorgde hij er voor dat tijdens oorlogen en opstanden kunstwerken gevrijwaard bleven van vernieling. Zo is het is aan hem te danken dat het klokje van de carillon van Baudeloo niet tot een kanon werd omgesmolten. Zijn motto was: “de kennis doen toenemen, de onwetendheid bestrijden”.

In 1796 bracht hij de boeken, schilderijen en kunstwerken samen uit de opgeheven kloosters en richtte hij het Museum voor Schone Kunsten (in de kerk van de Sint-Pietersabdij) op evenals de kruidtuin (Berouw 55) en de Bibliotheek van de Centrale School (in de Baudelooabdij). Deze bibliotheek groeide uit tot de Universiteitsbibliotheek en later (tot 1945) ook de Gentse Openbare Stadsbibliotheek. Hij werd er de eerste bibliothecaris van. Later werd hij conservator van de Stadsbibliotheek in Brussel waar hij tot 1821 verantwoordelijk was voor de manuscripten van de oude bibliotheek van de hertogen van Bourgondië. Het donkerste moment van zijn leven waren de revolutiedagen in september 1830. Zijn huis aan de Brusselse Hofberg werd bestormd, zijn boekencollectie als schild gebruikt, zijn collectie gedeeltelijk verwoest. Hij trok zich na die heisa helemaal terug in zijn geliefde Gent en overleed er in 1832. De straat die zijn naam draagt geeft uit op het Rozier. Niet toevallig dichtbij de Boekentoren waarin de schatten die hij ooit met liefde mee verzamelde, geherbergd zijn.

In de literatuur zal hij bekend blijven voor het (door Constant Philip Serrure) naar hem genoemde Hulthemse handschrift dat hij in 1811 kocht van een Brusselse notaris. Samen met zijn gehele bibliotheek werd dit in 1838 aangekocht door de staat waarna het naar de Koninklijke Bibliotheek te Brussel ging, waar het thans nog wordt bewaard in het Handschriftenkabinet.

Het Hulthemse handschrift is een middelnederlandse verzameling manuscripten. Het bevat belangrijke teksten zoals Van Sente Brandaen, Tpaerlement van Troyen en de abele spelen Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van Denemarken en Vanden winter ende vanden somer, evenals een aantal zgn. sotternieën. Onder meer de abele spelen en de sotternieën zijn enkel in dit handschrift overgeleverd.

[Sylvia van Peteghem]

Over Karel van Hulthem:

• Karel Van Hulthem 1764-1832: catalogus tentoonstelling georganiseerd ter gelegenheid van de tweehonderdste verjaardag van Karel van Hulthems geboorte (1964). De tentoonstelling ging door in de Albert I-bibliotheek (september-oktober1964 en in de Gentse universiteitsbibliotheek (oktober-november 1964)