Mardi 13 octobre 1914. (…) tous les Gantois sont convaincus que cette occupation de leur ville par la soldatesque teutonne est une chose purement passagère…

Marc Baertsoen (1929)
Uitgebreid zoeken

Toon volledige lijst

Terug naar index

MANKELL, HENNING

(Stockholm, 03.02.1948 – Särö/Kungsbacka (nabij Göteborg), Zweden, 05.10.2015)

Iconische Zweedse misdaadschrijver van de Wallander-serie, ook auteur van jeugdboeken, literaire romans, toneel en televisiescripts. In zijn roman De gekwelde man kwam zijn hoofdpersonage Wallander ook in Gent terecht.

Henning Mankell groeide op in de gemeente Härjedalen en in de Zuid-Zweedse textielstad Borås in de streek Västergötland. Zijn grootvader Ivar Henning Mankell (1868–1930) was componist, zijn vader rechter. Toen Henning twee jaar oud was, scheidden zijn ouders; tot zijn vijftiende groeide hij op zonder zijn moeder. Op zijn zestiende ging hij van school en vond werk op Zweedse vrachtschepen.

Na twee moeilijke jaren in Parijs begon Mankell als twintigjarige zijn theater- en schrijverscarrière in het Zweedse Rikstheatret in Stockholm. Hij schreef er zijn eerste toneelstuk, The Amusement Park, over het Zweedse kolonialisme, en debuteerde met de roman Bergsprängaren (1973, Engelse vert. The Stone-Blaster/The Rock Blaster).

Na de oprichting van het Avenida theater in Maputo ondersteunde hij jong Afrikaans talent met zijn uitgeverij Leopard Förlag en ruilde Zweden geregeld in voor Mozambique. Hij zette er zich ook in voor het bespreekbaar maken van de aids-problematiek. In de jaren 1970 woonde Mankell ook een tijd in Noorwegen.

De Zweedse auteur Henning Mankell dankte zijn internationale populariteit vooral aan een serie misdaadromans die begon met Mördare utan ansikte (1991, Ndl. De moordenaar zonder gezicht, 1997). Daarin speelde de getormenteerde politie-inspecteur Kurt Wallander in Ystad, een kuststadje in Zuid-Zweden, de hoofdrol. Enkele jaren eerder was het personage Wallander al opgedoken in Faceless killers (1989), een misdaadroman over racisme.
Daarna volgden nog negen Wallander-romans en enkele aparte verhalen rond nevenpersonages als dochter Linda Wallander en politieman Stefan Lindman.

Verfilmingen van Wallander verspreidden het internationale succes van Mankell nog veel ruimer. Vanaf 1994 zond de Zweedse openbare omroep SVT een Wallander-televisieserie uit, met acteur Rolf Lassgård. Vanaf 2004 vertoonde de VRT (Canvas) meerdere seizoenen van de nieuwe Zweedse verfilmingen met Krister Henriksson als Kurt Wallander (2004-2006, 2010 en 2014). Later regisseerde en acteerde Kenneth Branagh Wallander in een BBC-serie, bekroond met de BAFTA 2009. Beide series waren ook in Vlaanderen een kijksucces. Drie boeken kwamen als langspeelfilm in de bioscoop uit: Voor de vorst (boek 2002), Mastermind (2005) en De gekwelde man (2009).
Daarnaast publiceerde Mankell nog een vijftiental andere misdaadromans, waaronder De terugkeer van de dansleraar (2005, bekroond met de Crimezone Thriller Award) en Kennedy’s brein (2007, over de aidsbusiness), en televisieseries, o.m. voor de bekende Duitse reeks Tatort.

Henning Mankell schreef ook acht kinderboeken, onder meer een reeks met protagonist Joel Gustafsson: De jongen die met sneeuw in zijn bed sliep (1996), Reis naar het einde van de wereld (orig. 1998, Ndl. 2009) en een reeks rond het Mozambikaanse meisje Sofia (Gezichten in het vuur, 1995; Het raadsel van het vuur, 2001; De woede van het vuur, 2007).

Bijzonder is ook een tv-scenario over zijn schoonfamilie (2012). Henning Mankell trouwde in 1998 met Eva Bergman (1945- ), filmregisseur en dochter van Ingmar Bergman (1918-2007), de legendarische Zweedse film- en theaterregisseur.
Mankell schreef ook literaire romans: Daisy Sisters (1982), Commedia infantil(1995, Ndl. Verteller van de wind, 1998), Tea-bag (2001), Ik sterf, de herinnering leeft (2004, over aids in Afrika), The Man from Beijing (2010), en Geschiedenis van een gevallen engel (2011).

Mankells maatschappelijk engagement blijkt zowel uit zijn boeken als uit zijn politiek activisme: tegen de Vietnamoorlog, de Apartheid in Zuid-Afrika, of door de bezoeken die hij al in de jaren 1980 en 1990 bracht aan vluchtelingenkampen in Mozambique en Zuid-Afrika, later ook in Oeganda.
Hij nam in 2009 deel aan het Palestine Festival of Literature. Op 3 en 5 juni 2010 verschenen in verschillende internationaal verspreide kranten (Libération, The Guardian, El Pais, etc.) zijn ervaringen als pro-Palestijnse activist aan boord van de Free Meditteranean/Sofia, een Grieks cargoschip in het human rights-hulpkonvooi voor Gaza. Het Turkse schip Mavi Marmara dat ook tot de Gaza-vloot behoorde, met o.m. activisten van de IHH (Foundation for Human Rights and Freedoms and Humanitarian Relief), werd in de nacht van 30-31 mei 2010 door Israëlische commando’s in internationale wateren geënterd (bekend als Mavi Marmara Massacre/Gaza flotille raid). Er vielen negen Turkse doden en een dertigtal gewonden, zo’n 700 passagiers werden dagenlang zonder enige communicatie vastgehouden.

Henning Mankells werk is bekroond met de Nils Holgersson-prijs 1991 en de Astrid Lindgren-prijs 1996 (beide voor jeugdliteratuur), de Glasnyckeln (Glazen Sleutel) 1992 voor het beste Scandinavische misdaadboek Mördare utan ansikte (1991), de Gold Dagger Award 2001 voor Dwaalsporen (Ndl. 2002), de Gumshoe Award 2004 voor de beste Europese misdaadroman en de Erich-Maria-Remarque Peace Award 2009. In 2006 ontving hij de koninklijke medaille "Litteris et Artibus" van verdienste voor de Zweedse cultuur.
De Mozambikaanse “Festival Fim do Caminho Literary Prize” voor kortverhalen is aan Mankell opgedragen. In Zweden werd het Cultuurcentrum van Härjedalen naar hem vernoemd en is in 1998 de Henning Mankell-Beurs ingesteld (grootste Zweedse toneelschrijfprijs). Mankell doneerde ook al bij leven miljoenen euro’s aan onafhankelijke internationale hulporganisaties.

Mankell stierf aan longkanker. In Drijfzand, dat in mei 2015 verscheen, probeerde hij nog in het reine te komen met zijn ziekte.

Henning Mankell en Gent

Mankell was in 2007 juryvoorzitter voor de Prix du livre européen, die gewonnen werd door Gentenaar Guy Verhofstadt (°1953, Belgisch premier 1999-2008) met De Verenigde Staten van Europa (2006).
Met De gekwelde man (Den orolige mannen, 2009), het tiende en laatste deel van de Wallander-reeks, won Henning Mankell in 2010 voor de tweede keer de Nederlandse Crimezone Thriller Award voor beste buitenlandse misdaadroman. In dat boek ontrafelt Kurt Wallander een Zweeds naoorlogs complot in een wereld van spionage en herbewapening. Het verhaal zit vol met flashbacks – Wallander is op het eind van zijn carrière – maar is ook deels gebaseerd op ware feiten, zoals de onderzeeërs van het Warschaupact die in de jaren 1980 de Zweedse territoriale wateren binnendrongen en de Koude Oorlog weer aanzwengelden. De plot draait om de verdwijning van marineofficier Håkan von Enke, de schoonvader van Kurt Wallanders dochter Linda.
In datzelfde intrigerende boek De gekwelde man kijkt Wallander terug op zichzelf als de door Europa reizende jongeman die ook in Gent terechtkwam. De auteur zadelt zijn personage voor het eerst op met een, wellicht door Mankell zelf in België ervaren, geluksgevoel nadat hij op een verregende uitvalsweg in Gent al liftend werd opgepikt.

Mastermind, een Wallander-bioscoopfilm, werd op het Internationaal Filmfestival Gent 2006 vertoond in aanwezigheid van Henning Mankell, regisseur Peter Flinth en de acteurs. Ook actrice Johanna Sällström die in de tv-reeks de rol van dochter Linda Wallander speelde, was erbij. Ze werd in Zweden getypecast als jonge marginale vrouw met een depressie, een ziektebeeld waaraan de actrice zelf kort daarna stierf, in februari 2007.

[Jean-Paul den Haerynck]

Over Henning Mankell: