… vrees voor 't zelfbehoud? O neen, neen, van wat belang is thans desnoods een menschenleven min of meer. Doch... al die arme jongens prijs gegeven aan verminking en aan dood!
Lodewijk Lievevrouw-Coopman: Oe èwer oe zotter (1912), p. 3-8
Oe èwer oe zotter : Gentsche zedenschets uit vroeger dagen
TOONEELSCHIKKING:
De Nieuwe Wandeling. Links een muurken, manshoogte, dat in schuinen hoek naar den achtergrond loopt; deur in het muurken. Aan den voet van den muur, kant naar het publiek, eene bank. Rechts de wandeling; op het voorplan, eene bank. Op het achterplan, midden, boom met bank rond den boom.
1e Tooneel.
SIES alleen.
*(Hij ligt uitgestrekt op de bank rechts; naast hem, tegen den boom, eene ladder, verfpot en borstels. Sies geeuwt, rekt zich uit en richt zich half op).
*
Vivan de luijeid, de nistegheid kom van tzelfs. Ezùù e were! ‘k Weinschet i zilde! ’t Es t’hièt dan de kraoie gaope… wa moe ne meinsch tons doen? Maor afijn, ‘k ligge toch nog liever ier op mij gemak in de schèwe, dan derteg spirten ùùge in de zonne te klakpottere. (Geeuwend). Jao, jao, nie wirken ès giél pleziereg, maor mij vaoder zei altijd: Nie spinnen en doe nie winne. en ij ao gelijk, want nie wirken en nie wete van wa jijt pijle maoke, non de cuutjes! (Krabt in zijn haar). ‘k Benne kik kriejeus wa da Fieleke gao zegge. (Het slaat twee uur op Ekkergem toren). Twiéje! (Staat recht en rekt zich uit). Z’hee gezeid ten twiéje en aosse wa zegt… (gerucht) daor es z’al. Ziedet, spreekte van den duvel of ’t serpent, hij ester an of ontrent. (Bemerkt François; verwonderd). ’t En èsse zij nig nog nie!
2e Tooneel.
SIES, FRANçOIS.
(François draagt een mandeken met champagneflesschen; hij blijft aan het deurken staan, zet het mandeken neer en droogt zich het zweet af).
FRANçOIS.
(Misnoegd). Die la were uitgevonden ee! Ezùù ’n zonne! Ze brandt tswis deur mij lijf. Zie ne kiér oe dak zwiéte!
SIES (ter zijde).
Lui zwiét ès gèwe geriéd!
FRANçOIS.
Rijke zijn en ès nie aorme zijn!
SIES (ter zijde).
Tege wie zegdet!
FRANçOIS.
Ge gaot uit aosge wilt, ge blijft thuis aosge wilt: èd honger g’eet, èdde dist, ge drijnkt en ik stao ier mee zes flassche champagne en ‘k drùùg uit van de waormte. (Een inval krijgende). Wacht, ‘k zal der séffes ne kiér iéne den nekke gaon breke en ‘k zal menhiére wijsmaoke da de katte ze van de taofel gelùùpen ee: ’t biéstsen ès wel al vier weke dùùd, maor ij weet jij da toch niede… da zal èm liére mij in ezùù ’n were naor ier zende. (Hij heeft intusschen de deur opengedaan en is binnen gegaan).
3e Tooneel.
SIES (alléén).
Éd gij tons knechte! Ze bestelen i van veuren en van achter. Da gao ni zijne miésters ze wijn uitdrijnke en wie jeet geweest. Y de katte menhiére! En de katte krijgt eur lijf vol zottegheid aos ze nie dùù geslegen en wordt en ’t biéstse weet nie waorveure. ’t Es gelikkeg dat ’t dùùd ès, da zegge kik! (Is intusschen de deur genaderd en duwt er aan). Z’ès toe! (Kijkt deur het sleutelgat).
4e Tooneel.
SIES, DE STEKKERE.
DE STEKKERE.
(Hij heeft Sies afgeloerd en nadert op de teenen). Nen inbreker! Nen dief! In vollen dag, waor gao-me ni naor toe? Den diene moék bij zijn lepels stekke! (Neemt Sies bij den kraag). Knippe, ‘k hè èm.
SIES (schrikkend).
Wa-j-ès da? Wat steekt uit?
DE STEKKERE.
‘K hè i, in, manneke? (Sies herkennend). Wel, ’t ès Sies Mestiek!
SIES.
Ha, ge zijget gij, Stekkere! De naoste kiér ‘m beetse verzichtiger zilde!
DE STEKKERE.
‘K miéndege da ‘k nen dief gestekt hao!
SIES (gekrenkt).
Ikke nen dief?
DE STEKKERE.
Wie zoeter èm ùùk an verwachtten i in de Nieuwe Wandelijnge te vinde, te midde van ne weunsdag achternoene. Moede nie wirke dan?
SIES.
‘K en wirke nie miér vandaoge!
DE STEKKERE (op de ladder wijzend).
Ge gao liever mee ’t liérken uit, in?
SIES.
Stekkere, ‘k ben ’n treffelijk wirkmanskind.
DE STEKKERE.
‘k Weet et! Ge zoet ùùk al laote ligge dat t’ hiét of te zwaor és.
SIES.
Ge zij wel ’n stijte tonge, wete gij da?
DE STEKKERE.
Gè, gè, d’accaose maokt den dief, zegge kik.
SIES.
Mij vaodere zei altijd: iérlijk duurt het lankst!
DE STEKKERE.
‘t És dame tegewordeg mee die iérlijkheid zùù verre komt!
SIES.
‘k En zegge ik nie dage liegt, leugenirre, maor omda kik ne kiér wildege zien wie datter daor binne gegaon was…
DE STEKKERE.
Es ter iène binne? Waorveure zegde da nie iér? (Neemt zijnen stok en stelt zich in dreigende houding).
SIES.
Gè, ge zij toch niet benijd zeker van ezùù ne kraokemandel?
DE STEKKERE.
Wie-j-ést?
SIES.
’n Spéce van nem binneknecht.
DE STEKKERE.
Mee zwarte favoris?
SIES (bevestigend).
En zes flassche sampampel!
DE STEKKERE.
(Hangt den stok weer aan den bovenste knop van zijne jas).
O, ’t és François, de knecht van Speelman.
SIES.
Van wie?
DE STEKKERE.
Kende ni Speelman niede? Iéne van de rijkste manne van de stad, eigenirre van wel 75 huize.
SIES.
Wel tzùùzes! Kenne kik iéne die ter wel 100 ee; ‘k hè ze verleje jaor nog helpe witte. Nog gién kleine kerwije.
DE STEKKERE.
Wie-j-ès dienen huizekesmelkere?
SIES.
Pier Crommelijnk, aos-ge ’t wil weten!
DE STEKKERE.
Den èwe velplotter?
SIES.
Ge slaot de naogel op de kop. Weetet al? Hij es de pesseerde weke getrèwd mee ’n kiene van twintig jaor.
DE STEKKERE.
‘k Hèd g’hùùrd!
SIES.
En jij ès ne man van 75 jaor. Krom en slom, gién letter geliérd zùù grùùt of ’n huis, ’t zal lek mijn leppe geweest èn, in?
DE STEKKERE.
Verstaode gij i daoran, Sies?
SIES.
Ba! ’n ongelik is gèwe gekome. Mij vaoder zei altijd:
Al wa buite regelt gaot,
Es veur alle meinsche kwaod!
(Op het muurken wijzend). En ès da spel ier van M. Speelman?
DE STEKKERE.
Van de jonge Speelman! Den èwen ès verre gepeeld, hij ès miér of ’n jaor dùùd.
SIES.
Da muurken en ee nog in gién tien jaor ne bistel gezien. Was da zùù ne gripe-sou, jao’t?
DE STEKKERE.
Den èwe? Hij zoe ne cent in viere gebeten èn! Maor zijne zeune, den diene laot ze rolle, jongen.
SIES.
Van eige! Mij vaoder zei altijd: Mee ’t trommelke gewonnen ès mee ’t fluitse vertirt.
DE STEKKERE.
En ’t fluitsen ee ier vroeger nog al zijne gank gegaon. ’t En gijnk er nie maoger. Gién weke gijngter verbij of ’t was ier kirmesse, en tons kwamener schùùne lieve jonge meiskes.
(’t Water komt hem in den mond).
SIES.
Ha! ’t Es ne meiskeszot!
DE STEKKERE.
Maor ni ést al ’n beetse gelein da’k hier iemand gezien é, maor aos ge mij zegt da François daor binnen és, zal ter vandaoge eintse gestekt worde. De sampampel en és veur de ganze nie, wa zegde gij, Sies?
SIES.
Y ès messchiens veur de katte! (Gerucht).
DE STEKKERE.
Sst! me gaon ’t wete!